Nguồn gốc và ý nghĩa ngày tết Đoan Ngọ

Ngày Tết Đoan Ngọ là ngày gì?

Tết Đoan Ngọ là ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm, còn gọi là Tết diệt sâu bọ.

Ngày Tết Đoan Ngọ

Ý nghĩa:

• Đây là ngày giữa năm âm lịch, theo quan niệm dân gian là thời điểm khí dương vượng nhất.

• Người xưa tin rằng vào thời gian này, sâu bọ và bệnh tật trong người có thể phát sinh mạnh nên cần “diệt sâu bọ” để bảo vệ sức khỏe.

• Đồng thời, đây cũng là dịp để người dân cúng tổ tiên, cầu bình an, và thực hiện nhiều phong tục cổ truyền.

Một số nét đặc trưng:

• Ăn cơm rượu nếp, bánh tro, trái cây… để “giết sâu bọ” trong người.

• Tắm bằng lá thuốc (lá mùi, lá ngải…).

• Cúng lễ vào buổi sáng sớm – thời điểm “sâu bọ dễ diệt nhất”.

Nét đặc trưng ngày Tết Đoan Ngọ

Nguồn gốc ngày Tết Đoan Ngọ

Nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ có thể được nhìn nhận từ hai góc độ: theo văn hóa Trung Hoa và theo truyền thuyết dân gian Việt Nam. Cả hai đều góp phần hình thành nên ý nghĩa của ngày lễ này trong văn hóa Việt.

Theo văn hóa Trung Hoa

Tết Đoan Ngọ bắt nguồn từ Trung Quốc, là ngày tưởng niệm Khuất Nguyên – một trung thần nước Sở (thời Chiến Quốc).

• Khuất Nguyên vì trung trực can gián vua không được, nước mất, ông nhảy sông Mịch La tự vẫn vào ngày 5/5 âm lịch.

• Dân chúng thương tiếc, thả bánh tro (bánh ú) và chèo thuyền rồng để xua đuổi cá, cứu ông hoặc bảo vệ thi thể.
   Từ đó hình thành lễ Tết Đoan Ngọ ở Trung Quốc và lan sang các nước châu Á.

Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết "diệt sâu bọ", gắn với truyền thuyết về ông Đôi Truân:

• Vào một năm kia, người dân bị sâu bọ phá hoại mùa màng nghiêm trọng.

• Có một ông lão tên Đôi Truân đến bày cách: sáng sớm mùng 5/5, ăn cơm rượu nếp, trái cây… thì sâu bọ sẽ tự chết.

• Dân làm theo và thành công, từ đó ngày này được gọi là Tết diệt sâu bọ – một phong tục truyền thống của người Việt.

Nguồn gốc ngày Tết Đoan Ngọ

Ý nghĩa ngày Tết Đoan Ngọ

Ý nghĩa của ngày Tết Đoan Ngọ:

Diệt sâu bọ, bảo vệ sức khỏe 

Người Việt tin rằng vào ngày 5/5 âm lịch, sâu bọ (ẩn dụ cho mầm bệnh) sinh sôi mạnh.

Ăn các món như cơm rượu nếp, trái cây, bánh tro vào sáng sớm giúp “giết sâu bọ trong người”, thanh lọc cơ thể.

Tưởng nhớ tổ tiên, cầu bình an 

Đây cũng là dịp để cúng gia tiên, bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên và mong cầu sức khỏe, may mắn cho gia đình.

Hài hòa với tự nhiên, theo chu kỳ âm dương 

Ngày này đánh dấu thời điểm chuyển mùa, khi khí dương cực thịnh (ngọ là giữa trưa, dương khí cao nhất).

Việc cúng lễ, ăn uống và xông lá mang tính điều hòa âm dương, phòng bệnh, dưỡng sinh.

Giữ gìn truyền thống, gắn kết gia đình

Là dịp để mọi người quây quần bên mâm cỗ, cùng thực hiện nghi lễ cổ truyền, kết nối thế hệ.

Ý nghĩa ngày Tết Đoan Ngọ

Các hoạt động kỷ niệm ngày Tết Đoan Ngọ

Dưới đây là các hoạt động kỷ niệm Tết Đoan Ngọ phổ biến ở Việt Nam, vừa mang tính văn hóa, tín ngưỡng, vừa thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên và cộng đồng:

Cúng Tết Đoan Ngọ

• Diễn ra vào sáng sớm ngày 5/5 âm lịch.

• Mâm cúng thường gồm: cơm rượu nếp, bánh tro, hoa quả mùa hè, chè trôi nước, trứng vịt luộc,…

• Gia đình làm lễ cúng gia tiên, cầu bình an, sức khỏe.

Ăn cơm rượu nếp – “diệt sâu bọ”

• Đây là phong tục đặc trưng nhất, mang ý nghĩa diệt trừ mầm bệnh trong người.

• Cơm rượu được ăn ngay khi vừa ngủ dậy, lúc bụng còn đói.

Xông nhà bằng lá thuốc / Tắm nước lá

• Dùng lá ngải cứu, lá mùi, lá sả… để xông nhà hoặc nấu nước tắm, giúp xua tà khí, thanh lọc cơ thể.

• Một số nơi còn treo cành ngải hoặc cành xương rồng trước cửa để trừ tà.

Làm bánh tro (bánh gio)

• Loại bánh đặc trưng dịp Đoan Ngọ, làm từ gạo nếp ngâm nước tro, gói trong lá, hấp chín.

• Vị thanh mát, giúp dễ tiêu hóa trong mùa nóng.

Đua thuyền (ở một số vùng)

• Ở miền Trung & miền Nam (như Huế, Đồng Tháp...), có lễ hội đua thuyền rồng mang tính chất cộng đồng và tưởng nhớ tiền nhân.

Uống thuốc nam, hái lá

• Tín ngưỡng dân gian tin rằng giờ ngọ ngày 5/5 là lúc cây thuốc có dược tính mạnh nhất.

• Người dân hái và sao khô các loại lá thuốc nam để làm thuốc dùng quanh năm.

Các hoạt động kỷ niệm ngày Tết Đoan Ngọ

Ngày Tết Đoan Ngọ trên thế giới

Tết Đoan Ngọ không chỉ có ở Việt Nam mà còn được kỷ niệm dưới nhiều hình thức khác nhau tại các nước châu Á, đặc biệt là những quốc gia chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa. Dưới đây là cách ngày lễ này được tổ chức trên thế giới:

Trung Quốc – Lễ hội Thuyền Rồng (端午节 - Duānwǔ Jié)

• Là nơi khởi nguồn của Tết Đoan Ngọ.

• Tổ chức vào ngày 5/5 âm lịch, tưởng nhớ Khuất Nguyên – nhà thơ yêu nước.

• Các hoạt động đặc trưng:

  • Đua thuyền rồng trên sông

  • Ăn bánh ú (zongzi) – bánh nếp nhân đậu, thịt gói trong lá tre

  • Treo lá ngải cứu trước cửa nhà

  • Uống rượu hùng hoàng để trừ tà

Hàn Quốc – Dano (단오절)

• Cũng diễn ra vào ngày 5/5 âm lịch, gọi là Danojeol.

• Là một trong những ngày lễ truyền thống cổ xưa nhất ở Hàn.

• Hoạt động tiêu biểu:

  • Gội đầu bằng nước lá thảo mộc

  • Mặc Hanbok, chơi trò dân gian như đấu vật Ssireum

  • Ăn bánh bánh tteok và uống rượu thuốc

Nhật Bản – Tango no Sekku (端午の節句)

• Rơi vào ngày 5/5 dương lịch, không phải âm lịch.

• Được gọi là Ngày của Bé Trai (Children’s Day).

• Biểu tượng chính là:

  • Cờ cá chép (koinobori) treo ngoài trời

  • Ăn bánh Kashiwa mochi

  • Tắm bằng nước ngâm lá xương bồ (shōbu-yu)

Việt Nam – Tết Đoan Ngọ / Tết diệt sâu bọ

• Mang bản sắc riêng biệt, không chỉ ảnh hưởng từ Trung Hoa.

• Tập trung vào các nghi thức:

  • Cúng tổ tiên

  • Ăn cơm rượu nếp, bánh tro

  • Xông lá, hái thuốc, “diệt sâu bọ” từ sáng sớm

Ngày Tết Đoan Ngọ trên thế giới

Ngày Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam

Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, và thường được gọi dân gian là "Tết diệt sâu bọ". Đây là một trong những ngày lễ truyền thống lâu đời, mang đậm tính nông nghiệp, tâm linh và y học dân gian.

Tên gọi dân gian – Tết diệt sâu bọ

• Dân gian tin rằng đây là thời điểm sâu bọ, mầm bệnh trong người phát triển mạnh.

• Người Việt ăn cơm rượu nếp, trái cây, bánh tro vào sáng sớm để "giết sâu bọ" trong cơ thể.

Cúng tổ tiên – gắn với tín ngưỡng thờ cúng

• Gia đình bày mâm cỗ cúng gia tiên, gồm:

  • Cơm rượu nếp

  • Bánh tro (bánh ú tro)

  • Trái cây mùa hè (mận, vải, xoài…)

  • Chè trôi nước, trứng vịt, hoa tươi

• Lễ cúng thường được làm vào sáng sớm ngày mùng 5 tháng 5 âm.

Các hoạt động truyền thống khác

• Tắm nước lá (lá ngải, lá mùi, sả…) để thanh lọc cơ thể.

• Hái thuốc nam, vì dân gian cho rằng thuốc hái vào ngày này có dược tính mạnh nhất.

• Một số vùng treo ngải cứu/xương rồng để trừ tà.

Ý nghĩa trong đời sống người Việt:

• Phòng bệnh, dưỡng sinh – gắn liền với hiểu biết dân gian về sức khỏe.

• Tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong sức khỏe, mùa màng tốt lành.

• Gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống, đặc biệt trong các gia đình, làng quê.

Ngày Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam

Những câu hỏi thường gặp về ngày Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày nào theo âm lịch?

• Mùng 5 tháng 5 âm lịch

Tết Đoan Ngọ còn được gọi bằng tên dân gian nào ở Việt Nam?

• Tết diệt sâu bọ

Ý nghĩa chính của Tết Đoan Ngọ trong văn hóa dân gian Việt Nam là gì?

• Diệt sâu bọ, phòng bệnh, bảo vệ sức khỏe

Vì sao người Việt ăn cơm rượu nếp vào sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ?

• Để "giết sâu bọ" trong cơ thể – tượng trưng cho mầm bệnh

Những món ăn truyền thống nào thường có trong Tết Đoan Ngọ?

• Cơm rượu nếp, bánh tro, trái cây, trứng vịt, chè trôi nước

“Bánh tro” còn được gọi bằng tên gì khác?

• Bánh ú tro

Tên một loại thức uống/dược liệu dùng để xông hoặc tắm trong Tết Đoan Ngọ là gì?

• Lá ngải cứu, lá mùi, lá sả

Hành động “diệt sâu bọ” trong Tết Đoan Ngọ mang ý nghĩa gì?

• Loại bỏ tà khí, bệnh tật trong người

Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam có nguồn gốc từ nền văn hóa nào?

• Ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa nhưng có bản sắc riêng

Nhân vật lịch sử nào gắn liền với Tết Đoan Ngọ trong văn hóa Trung Quốc?

• Khuất Nguyên

Người Việt thường cúng tổ tiên vào thời điểm nào trong ngày Tết Đoan Ngọ?

• Sáng sớm (thường từ 5–9h)

Trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ, cơm rượu nếp có ý nghĩa gì?

• Diệt trừ sâu bọ trong người – tượng trưng cho việc thanh lọc cơ thể

Tại sao dân gian tin rằng thuốc nam hái vào ngày Đoan Ngọ có dược tính cao?

• Vì thời điểm này dương khí thịnh nhất, cây cỏ hấp thụ nhiều tinh túy

Người Việt thường làm gì với lá ngải cứu vào ngày Tết Đoan Ngọ?

• Treo trước cửa, đun nước tắm, xông để trừ tà

Trong lễ hội Đoan Ngọ ở Trung Quốc, môn thể thao truyền thống nào thường diễn ra?

• Đua thuyền rồng

Tết Đoan Ngọ ở Nhật Bản còn có tên gọi là gì và dành cho ai?

• Tango no Sekku – Ngày của bé trai

Hàn Quốc gọi Tết Đoan Ngọ bằng tên gì?

• Dano (단오절)

Trẻ em Việt Nam thường được làm gì để tránh tà trong ngày Đoan Ngọ?

• Cho uống cơm rượu nếp, tắm nước lá, chấm vôi ở trán

Tết Đoan Ngọ phản ánh sự gắn bó của người Việt với yếu tố nào trong tự nhiên?

• Sức khỏe, mùa màng, chu kỳ âm dương – thiên nhiên

Ý nghĩa của việc ăn trái cây vào Tết Đoan Ngọ là gì?

• Thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa trong mùa nóng

Kết luận

Tết Đoan Ngọ là một ngày lễ truyền thống đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm. Dù có nguồn gốc từ Trung Hoa, nhưng Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam đã được Việt hóa với những phong tục riêng như: ăn cơm rượu nếp để diệt sâu bọ, cúng tổ tiên, xông lá, hái thuốc nam,… mang đậm màu sắc nông nghiệp và tín ngưỡng dân gian.

Quay lại Ngày quan trọng Quay lại Lịch Vạn Niên